Vroeg of laat krijgt iedereen wel te maken met weerstand. In vergaderingen, tijdens verandertrajecten, of gewoon op de werkvloer: iemand zegt “nee” of draait zich letterlijk of figuurlijk van je af. Elke keer als ik daarmee te maken krijg, zie ik het weer voor me: een bad met een sok erin.

Waarom? Dat heeft te maken met een handig hulpmiddel om weerstand beter te begrijpen: BADSOC. (Ja, met een C.) 

BADSOC: Het model dat onder de oppervlakte kijkt

Weerstand is zelden puur wat er letterlijk gezegd wordt. Het zit vaak dieper: in gevoelens, overtuigingen of een gebrek aan verbinding. BADSOC is een analysetool die helpt om die lagen bloot te leggen. Je gebruikt het om niet alleen te luisteren naar wat iemand zegt, maar vooral naar waarom iemand dat zegt.

Er zijn twee versies van BADSOC:

1. De analyseversie – om gedrag te begrijpen.
2. De gespreksversie – om actief met weerstand om te gaan in gesprekken.
   

Laten we beginnen met de analyseversie.

BADSOC als analysemodel: Wat zit er écht achter die weerstand?

B – Beleving
Hoe voelt iemand zich? Boos, onzeker, bang, buitengesloten?
Weerstand komt vaak voort uit negatieve gevoelens.

A – Affectie
Wat is de relatie tussen de mensen? Is er vertrouwen of juist afstand?

D – Doel
Wat wil iemand bereiken? Wil iemand "nee" zeggen, of vooral gehoord worden?

S – Stijl
Hoe zegt iemand iets? Boos? Stil? Sarcastisch? Dat beïnvloedt hoe we reageren.

O – Opvatting
Wat gelooft iemand? Bijvoorbeeld: “Dit werkt toch niet”, of “Ze luisteren toch nooit.”

C – Context
Wat speelt er nog meer? Stress, eerdere negatieve ervaringen, een reorganisatie?

Voorbeeld uit de praktijk

Stel je voor: je zit in een teamoverleg en een collega zegt: “Dat nieuwe systeem is echt weer zo’n plan van bovenaf. Ik ga er mijn tijd niet aan verspillen.” Dat klinkt als weerstand, maar wat zit er achter?

• Beleving: Hij voelt zich gefrustreerd of niet gehoord. Het is tenslotte een plan van bovenaf. 
• Affectie: Hij vertrouwt het management niet (meer).
• Doel: Hij wil laten zien dat hij zich buitengesloten voelt bij beslissingen.
• Stijl: Sarcastisch, afwijzend.
• Opvatting: Hij vindt dat “bovenaf-besluiten” per definitie niet werken
• Context: Mogelijk eerdere slechte ervaringen of hoge werkdruk.
  
  

Wat kun je doen?
Reageer niet direct op het gedrag, maar op wat erachter zit. Bijvoorbeeld: “Ik hoor dat je je zorgen maakt over hoe deze beslissing genomen is." Kun je aangeven wat je precies lastig vindt? Misschien kunnen we samen kijken hoe we het werkbaar kunnen maken.”

BADSOC als gesprekstool: Een stappenplan bij weerstand

Naast analyseren, kun je BADSOC ook praktisch inzetten tijdens gesprekken. Bijvoorbeeld als een leidinggevende spreekt met een medewerker die ergens tegenaan loopt.

B – Boodschap
Wat zegt de ander precies? Wat is de kern? “Waarom moet dit anders, het ging toch prima?”

A – Actief luisteren
Laat zien dat je echt luistert – ook non-verbaal. Oogcontact, open houding, bevestigend knikken.

D – Doorvragen
“Wat maakt dit lastig voor je?” “Kun je daar wat meer over vertellen?”

S – Samenvatten
“Begrijp ik goed dat je bedoelt dat je bang bent om de controle kwijt te raken?”

O – Ombuigen / Oplossen
“Laten we samen kijken hoe we dit beter kunnen laten werken.”

C – Conclusie / Controle
“Is het voor jou nu duidelijker waarom we dit doen?" "Wat heb je verder nog nodig?”

Begrijpen is beter dan bestrijden

Weerstand hoort erbij. Het is menselijk. Maar in plaats van het als lastig te zien, kun je het ook benutten. Door BADSOC toe te passen, kijk je dieper dan de eerste reactie. Je begrijpt waar het écht over gaat, en dat maakt jouw communicatie krachtiger, empathischer en effectiever.

En als je de volgende keer weer weerstand tegenkomt, denk dan gewoon even aan dat bad. Met die sok erin.